Patiënten die covid-19 doormaken kampen vaak met ademhalingsproblemen.

Dat geldt voor heel ernstig zieke patiënten die uiteindelijk beademd moeten worden en voor patiënten die ter ondersteuning extra zuurstof krijgen.
 

Maar ook veel patiënten die niet in het ziekenhuis belanden, hebben soms langdurig last van benauwdheid en kortademigheid.

Links het middenrif van een niet-covid-patiënt, rechts van een covid-patiënt; het groene is littekenweefsel AMSTERDAM UMC/COEN OTTENHEIJM
 

Onderzoekers van het Amsterdam UMC en het Radboudumc hebben bij 26 overleden covid-19-patiënten aanzienlijke schade vastgesteld in het middenrif. Ze hebben hun bevindingen gepubliceerd in het tijdschrift JAMA Internal Medicine.
 

Het middenrif is de belangrijkste ademspier.
De onderzoekers vonden daar ontstekingsreacties en bindweefselvorming. Bij sommige patiënten zat het virus zelfs in de spiercellen. Die waren soms twintig keer groter dan normaal en andere keren juist verschrompeld en veel kleiner dan gebruikelijk.

Het middenrif van de 26 overleden covid-19-patiënten werd vergeleken met dat van acht overleden IC-patiënten die geen covid-19 hadden.
 

Kleine studie
"Het gaat inderdaad om een kleine subgroep van ernstig zieke IC-patiënten die aan covid-19 zijn overleden", zegt hoofdonderzoeker Coen Ottenheijm. Hij is hoogleraar fysiologie aan het Amsterdam UMC. "We zien bij deze patiënten extreme veranderingen die we nog nooit eerder hebben gezien. Het soort afwijkingen dat we hebben gevonden ontstaat zeker niet in een paar dagen. Dat zijn eerder processen van weken."
 

We opperden toen dat er misschien iets met het middenrif aan de hand is. 
Ottenheijm vertelt dat zijn collega Leo Heunks, een longarts-intensivist, hem zei dat hij veel patiënten zag met ernstige kortademigheid terwijl de hoeveelheid zuurstof in hun bloed volstrekt normaal was.

"We opperden toen dat er misschien iets met het middenrif aan de hand is. Maar dat ligt zo goed ingekapseld tussen de ribben dat je daar bij levende patiënten niet bij komt."

Het oranje gebied onder de longen is het middenrif AMSTERDAM UMC/COEN OTTENHEIJ
 

Ottenheijm en zijn medeonderzoekers bekeken daarom autopsiemateriaal van overleden covid-patiënten. "De symptomen die we bij hen zagen tref je normaal gesproken alleen aan bij mensen met een vergevorderde vorm van spierziekten. Maar daarmee kampten deze patiënten niet."
 

Maar dit suggereert dat zwakte van het middenrif een belangrijke oorzaak is van die kortademigheid."
Alle functies goed.
Intussen is er een aantal studies waarin ex-covid-19-patiënten na hun ontslag uit het ziekenhuis zijn gevolgd. "Ongeveer een op de drie ex-patiënten heeft na twee maanden nog steeds last van kortademigheid", vertelt Ottenheijm. "Maar hun hartfunctie, bloedwaarden en longfoto's vertonen geen afwijkingen meer. Dit suggereert dat zwakte van het middenrif een belangrijke oorzaak is van die kortademigheid."
 

Op grond van zijn eigen onderzoek en de genoemde studies van anderen, is Ottenheijm ervan overtuigd dat de langdurige kortademigheid van veel oud-covid-patiënten in ieder geval deels veroorzaakt wordt door schade aan het middenrif.
 

Lisette Jansen (54) werd eind maart ziek. Alles wees op covid-19, maar ze is nooit getest. Ze hield lang klachten, met name kortademigheid en benauwdheid. Maar haar hart, longen en bloed waren in orde. Haar fysiotherapeut suggereerde al eens dat haar klachten met haar middenrif te maken hadden. Vier weken geleden werd ze weer ziek. Haar coronatest was positief. "Het was milder dan de eerste keer", zegt ze. "Maar ik zat net weer aan 60 procent van mijn normale energie. Nu ben ik weer terug bij af."
 

"Ja, ik durf wel te zeggen dat covid-19 schade aan het middenrif veroorzaakt en dat dit bijdraagt aan die kortademigheid", zegt Ottenheijm.
 

"En ik verwacht dat het ook speelt bij patiënten die niet in het ziekenhuis hebben gelegen en die ook maanden last houden van kortademigheid zonder dat daar een oorzaak voor te vinden is."
 

Moeite met herstel
Het middenrif is een spier die moeizaam lijkt te herstellen na ernstige schade, zegt Ottenheijm. "Patiënten die op de IC hebben gelegen, houden soms maanden tot wel jaren na hun ontslag last van hun ademspieren. Je ademspier is altijd actief, dag en nacht. Op de IC wordt die dan opeens stilgelegd tijdens kunstmatige beademing. Daar is het middenrif evolutionair gewoon niet op berekend."

Bij ruim honderd patiënten met een buiksepsis (bloedvergiftiging) zijn tijdens de operatie die ze ondergingen biopten genomen, van het middenrif en van andere spieren. "Dan zie je dat er in het middenrif iets extra's gebeurt, daar doet zich veel eerder schade voor. En bij covid-19 treedt dan ook nog spierdystrofie op, verzwakking van de spieren, in dit geval het middenrif."

Toekomstig onderzoek moet uitwijzen of de ademspieren na covid weer volledig herstellen. Onderzoekers van het Amsterdam UMC gaan geavanceerde scans gebruiken waarop de ademspierfunctie maar ook ontsteking van de ademspieren in beeld gebracht kan worden.

Train je middenrifspier

voor een sterkere ademhaling bij COPD.

Bij inademing maken de middenrifspieren het volume van de borstholte groter.

De longen, die zich in deze borstholte bevinden, zetten dan uit.
De druk in de borstholte wordt lager dan die van de buitenlucht, waardoor de lucht in de longen stroomt.
 

Bij het uitademen, ontspannen de spieren zich en wordt het volume van de longen door de elasticiteit van de longen, borstkas en buikwand weer kleiner.
Daarmee neemt de druk in de longen toe en wordt de lucht weer naar buiten gestuwd.
 

Wat te doen?
Bij het actief in ademen en hoesten worden spieren gebruikt.
Dit zijn hoofdzakelijk het middenrif, de buikspieren, binnenste en buitenste tussenribspieren en soms ook de hulpademhalingsspieren in hals en nek (de supraclavieculaire, dus boven het sleutelbeen gelegen.)
​Hoe sterker deze spieren zijn, hoe makkelijker het ademhalen en hoesten gaat.
 

Bewegen, sporten en ademhalingsoefeningen geven je meer lucht.
 

Gerenommeerde onderzoekers aan de Universiteiten van Loughborough en Birmingham kwamen tot de conclusie dat de ademhalingsspieren, net als alle andere spieren in ons lichaam, goed reageren op trainingen.
Door enkele minuten per dag heel gericht de ademhalingsspieren op kracht te trainen worden ze na verloop van een aantal weken sterker en kunnen meer arbeid leveren.
Bij inspanning ervaar je dat je makkelijker en dieper kunt ademhalen en zo je kortademigheid vermindert. 
 

Zelfs na 14 dagen long-trainingen voel je al de vooruitgang, dit motiveert je de veranderde levensstijl vol te houden.
Maar vergeet ook de andere spiergroepen niet! 

De longen zelf zijn niet in staat actief lucht te ventileren.
Door het aanspannen van de ademhalingsspieren en het middenrif wordt de borstkas vergroot.
 

Hierdoor worden de longvliezen (bekleding van de longen en door een vloeistof gescheiden van het borstvlies) mee naar buiten uitgerekt, waardoor er een onderdruk in de longen ontstaat en lucht naar binnen stroomt.

Door het ontspannen van de ademhalingsspieren en het middenrif, veert de borstkas weer terug en worden de longen leeg gedrukt.
De ingeademde lucht komt via de luchtpijp in de twee bronchiën terecht.
Die vertakken zich in steeds kleiner wordende takjes, die uiteindelijk eindigen in de longblaasjes.

De longblaasjes zorgen voor uitwisseling van zuurstof en kooldioxide.
Dat doen ze via een netwerk van hele kleine bloedvaatjes, die om de longblaasjes heen liggen.
 

Gratis eBook met veel tips over minder COPD

al 3.900 keer gedownload .  

Via deze bloedvaatjes komt de ingeademde zuurstof in het bloed terecht.
Het bloed vervoert de zuurstof daarna door het hele lichaam.
Het bloed geeft afvalstoffen (kooldioxide) terug aan de longblaasjes.
De kooldioxide ademen we vervolgens weer uit.   
Er is zuurstof nodig voor alle cellen in jouw lichaam.
Als je niet adequaat ademt, kan jouw lichaam niet adequaat functioneren.
 

Blijf bewegen en train de spieren van je middenrif.
Een goede conditie zorgt voor minder (vermoeidheids) klachten en voor een sneller herstel na een verkoudheid of griep. 
Probeer ondanks vermoeidheid en eventuele andere belemmeringen toch je conditie te behouden of te  verbeteren. 
 

Probeer elke dag aan je conditie te werken.
Ga bijvoorbeeld wandelen of, als je daartoe in staat bent, fietsen of zwemmen (niet in chloorbaden!). 
Stel eventueel samen met een  deskundige fysiotherapeut een  programma op.  
Je zult merken dat je je na een paar weken al beter en energieker voelt.
 

Bedenk wat je leuk vindt. 
Wees niet bang om te bewegen.   

TRAINING VOOR DE SPIEREN WAARMEE JE ADEMHAALT EN HOEST! 

Ademspiertraining is een korte, dagelijkse krachttraining van het middenrif en tussenribspieren, de spieren waarmee geademd wordt.
Het versterken van die spieren maakt ademhalen makkelijker en helpt kortademigheid te verminderen.
POWER breathe is het apparaat om mee te trainen, het zorgt voor een weerstand bij de inademing.

Ademtraining doet men door de POWER breathe in de mond te plaatsen en vervolgens 30 krachtige ademteugen te nemen.

Het beste effect wordt bereikt door twee trainingen per dag en iedere week de weerstand een beetje te verhogen.
Een training duurt ongeveer twee minuten, is eenvoudig en zelfstandig uit te voeren.
Na een viertal weken is al merkbaar dat ademhalen makkelijker gaat en kortademigheid afneemt.
 

Ademspiertraining geeft meer lucht
Lichamelijke inspanning vraagt om een aanzienlijke arbeid van de ademspieren.
Bij het ouder worden, ziekte of verminderde activiteit neemt de kracht van de ademspieren langzaam af.
Met zwakke spieren is het moeilijker om de gevraagde arbeid te leveren en daarom kan training helpen.

Door de ademspieren te trainen worden ze sterker en gaat het ademhalen makkelijker en dieper.
Met meer lucht kan het lichaam inspanningen beter aan.
Niet voor niets wordt POWER breathe ook door sporters gebruikt: met meer lucht presteren ze beter.
 

Ademspiertraining vermindert kortademigheid bij COPD.
Bij COPD en astma zorgt vernauwing  van de luchtwegen door ontstekingen en/of slijm, niet alleen voor problemen bij het uitademen, ook inademen kost meer kracht.
Omdat zwakke ademspieren kortademigheid erger maken, wordt training van de ademspieren aanbevolen door specialisten.

Training versterkt het middenrif en de tussenribspieren zodat er bij inspanning en hyperinflatie (overmatige uitzetting van de longen doordat verbruikte lucht in de beschadigde longblaasjes blijft) voldoende extra kracht is om kortademigheid te bestrijden.

In de COPD richtlijnen van de Nederlandse Vereniging van Artsen voor Longziekten en Tuberculose (NVALT) en het Koninklijk Nederlands Genootschap voor Fysiotherapie (KNGF) is ademspiertraining opgenomen. Afhankelijk van diagnose en patiënt kan ademspiertraining als alleenstaande interventie worden toegepast of opgenomen worden in een (long)revalidatie programma.
 

Ademspiertraining vermindert het risico op longcomplicaties
Bij operaties die zwaar belastend zijn voor de ademspieren en waarbij patiënten beademd gaan worden, neemt de kans op longcomplicaties toe naarmate de beademing langer duurt.
Voorafgaand aan open hart operaties krijgen risico patiënten daarom fysiotherapie oefeningen en ademspiertraining.

De training helpt om extra kracht in de ademspieren op te bouwen zodat na de operatie sneller weer zelfstandig geademd kan worden.
Onderzoek heeft aangetoond dat hierdoor het aantal longcomplicaties na de operatie vermindert.
Pre-operatieve ademspiertraining is onderdeel van het fysiotherapie project Better In, Better Out.
 

Klinische gevolgen van zwakke ademspieren
De klinische consequenties van zwakke ademspieren worden steeds meer onderkend: naast kortademigheid, een verminderd inspanningsvermogen en risico op postoperatieve longcomplicaties, draagt ademspierzwakte ook bij aan ineffectieve hoest en een bemoeilijkte ontwenning van beademde patiënten.

Dit geldt niet alleen bij patiënten met respiratoire aandoeningen, zoals COPD en Taaislijmziekte, maar ook bij patiënten met hartfalen, neuromusculaire aandoeningen, chirurgische patiënten en patiënten op de intensive care.
 

Huisarts, sportarts of fysiotherapeut
Ademspiertraining door personen onder de 16 jaar moet gebeuren onder supervisie van een volwassene.
Als je twijfelt over de toepasbaarheid van ademspiertraining in jouw situatie, of als je een luchtwegaandoening hebt, vraag dan je huisarts, sportarts of fysiotherapeut om advies.
 

Contra-indicaties
Ademspiertraining met POWERbreathe is niet aanbevolen voor personen die ooit een spontane klaplong (niet als gevolg van een ongeval) hebben gehad, de mogelijkheid bestaat dat de klaplong zich opnieuw voor kan doen. In geval van gebroken of gekneusde ribben kan het trainen het beste onderbroken worden tot je volledig hersteld bent.

Bij gescheurd of beschadigd trommelvlies volg dan het advies van je KNO arts die je adviseerde, hoe je om moet gaan bij vliegreizen i.v.m. je beschadigd trommelvlies.

Ook bij KNO infecties, oorpijn, verkoudheid, griep en andere aandoeningen kan je beter de training even stoppen.

Astma patienten die geen volledige controle hebben en/of last hebben van onverwacht erger worden van de klachten, raden we aan het trainen met POWERbreathe vooraf met hun arts af te stemmen.