Bij mensen met COPD slaat het ‘alarmsysteem’ van de longen vaak op hol.

Daardoor ontstaat er chronische ontsteking in hun longen.
Onderzoekers uit Groningen willen daar wat aan doen. 

In de longen zitten een soort alarmbellen. Ze maken geen geluid, maar versturen wel belangrijke boodschappen door je lichaam. ‘Het zijn eiwitten die je lichaam waarschuwen als er longcellen beschadigd zijn, of als er een infectie in je longen zit’, legt onderzoeker Daan Simon Pouwels uit.

Deze ‘waarschuwings-eiwitten’ hebben een belangrijke taak:
ze zorgen ervoor dat onze longen gezond blijven. Soms lopen de longcellen schade op, bijvoorbeeld door een verkoudheid of omdat je sigarettenrook binnenkrijgt. De eiwitten zenden een noodsignaal uit. ‘Ze roepen de hulp in van afweercellen. Het is alsof ze zeggen: ‘Hier moet iets gerepareerd worden’’, aldus Pouwels.

Door het noodsignaal arriveren er vanzelf cellen van je afweersysteem op de beschadigde plek in je longen. ‘
Er komt een soort opruimploeg om deze cellen te repareren of te verwijderen.’ Op de plek van de opgeruimde longcellen groeien later weer gezonde cellen. ‘Daardoor verdwijnen de klachten. We hebben de alarmbellen in onze longen dus hard nodig.’

Ravage door de opruimploeg
Toch kan het longalarm ook voor problemen zorgen. ‘De alarmbellen doen niet alleen maar goed werk, soms zorgen ze ook voor schade.’ Mensen met de longziekte COPD hebben te veel waarschuwings-eiwitten in hun longen. Daardoor gaat het ‘alarm’ in hun longcellen om de haverklap af, ook als er niets aan de hand is. Hun afweersysteem slaat ervan op hol: het stuurt meer en meer opruimploegen naar het orgaan. Deze ploegen richten een ravage aan. ‘Ze ruimen niet meer alleen beschadigde longcellen op, maar ook gezonde’, zegt Pouwels. Het gevolg: ontstekingen in de longen die niet meer genezen. ‘Een té actief alarmsysteem in de longen is waarschijnlijk een van de belangrijkste oorzaken van COPD.’

De verkeerde afstelling van de long-alarmbellen zit waarschijnlijk in de genen van COPD-patiënten.

De meeste mensen krijgen geen ontstekingen in de longen als ze gaan roken of verkouden worden. Maar bij patiënten met een bepaalde erfelijke aanleg reageert het ‘longalarm’ heel heftig als ze bijvoorbeeld een sigaret opsteken. De grote vraag voor Pouwels is dan ook: hoe kunnen we de waarschuwings-eiwitten van COPD-patiënten beter afstellen?

Rem in het bloed
De waarschuwings-eiwitten een toontje lager laten zingen, dat zou volgens Pouwels de beste oplossing zijn. Hij droomt al stiekem van een medicijn, een puffer waarmee mensen de té actieve alarmbellen in hun longen kunnen kalmeren. Nu zit er alleen nog ontstekingsremmer in puffers. ‘Maar stel dat je een middel in de longen van patiënten kunt toedienen waardoor hun alarmbellen wat minder heftig reageren. Dat zou een eerste stap zijn op weg naar genezing van COPD.’

Pouwels gaat de komende jaren onderzoeken hoe zo’n middel tegen COPD zou moeten werken.
Een aanknopingspunt heeft hij al: hij weet waar de ‘rem’ van het alarmsysteem in de longen zit. ‘In ons bloed zit een stof die de waarschuwings-eiwitten remt. Deze stof noemen we sRAGE.’
Mensen met COPD hebben niet alleen te veel waarschuwings-eiwitten in hun longen, maar ook te weinig remmers. ‘Bij mijn onderzoek ga ik kijken of we COPD kunnen behandelen door een extra dosis van deze remmers in de longen te spuiten.’

Dat gaat Pouwels niet meteen bij mensen proberen.
Eerst kijkt hij wat er gebeurt als hij bakjes met longcellen van COPD-patiënten behandelt met de stof sRAGE. ‘Hopelijk onderdrukt deze stof het alarmsysteem. Zo nemen de ontstekingsreacties in de longcellen af.’

Opruimploegen

Maar er zitten risico’s aan de behandeling.
Als de wetenschappers een overdosis sRAGE toedienen, kunnen ze het longalarm ook op een té laag pitje zetten. ‘Er komen dan geen opruimploegen meer in de longen. Beschadigde cellen worden niet meer opgeruimd, zodat er luchtweginfecties kunnen ontstaan.’

De kunst is volgens Pouwels om niet te veel en niet te weinig sRAGE toe te dienen. ‘Dan reageren de longen niet te heftig op de sigarettenrook, maar komen er wel opruimploegen om beschadigde longcellen te verwijderen.’

Pas als de perfecte behandeling is gevonden, kunnen wetenschappers mensen gaan behandelen met sRAGE. ‘Waarschijnlijk zijn we tien of vijf jaar verder voordat we deze behandeling op de eerste proefpersonen kunnen gaan testen. Het zal moeilijk worden om precies de juiste dosis te vinden om mensen met COPD te behandelen.’

Gigantische doorbraak
Pouwels heeft goede hoop dat er ooit een nieuw medicijn tegen de ziekte op de markt komt met sRAGE. ‘Deze stof komt al voor in het menselijk lichaam, dus ik verwacht geen vervelende bijwerkingen. We bestrijden de ziekte in feite op een natuurlijke manier.’

Als de behandeling uiteindelijk werkt, zou dat een gigantische doorbraak zijn. ‘We kunnen nu nog weinig tegen COPD doen’, zegt Pouwels. ‘De medicijnen die COPD-patiënten nu krijgen, vertragen de ziekte alleen maar.’ Kortom: de ontstekingen worden steeds erger. ‘Als we een middel kunnen ontwikkelen dat het longalarm remt, zou de conditie van de longen van mensen met COPD voor het eerst verbeteren. We geven hun longen dan echt een zetje in de goede richting. Het zou fantastisch zijn als het zo ver komt.’ 

Bron: Faculteit Medische Wetenschappen/UMCG  S.D. Pouwels